Bugün ki Teknoloji makalemizde günlük işlerimizde önemseyeceğimiz Telif Hakları, Lisanslarımız yani Creative Commons olayını anlatacağız.
Bugün ki konumuzu seçmemizin sebebi “Youtube Sanatçılar İçin Doğrulanmış Kanal Uygulamasına geçiyor.” Konusuna gelen bir yoruma binaen oluşturuldu. Yapılan yorumda bir müzik yapımcısı arkadaşın telif haklarını koruyabilmek için sorduğu soruya cevap olarak Creative Commons olayındaki telif hakları bildirim çeşitlerine bakıyoruz.
Telif hakları oluşturmak istediğimiz eserimizi, ürünümüzü veya hizmetimizi telif hakları çerçevesinde kopyalanabilir, dağıtılabilir, düzenlenebilir, karıştırılabilir ve üzerine inşa edilebilir şeklinde sınıflandırabiliyoruz.
Aşağıda görsel şekillerini ve isimlerini duyacağımız Creative Commons telif statüleri hak içerik üreticinin ve hem de ürünü kullanacak kişilerinin işine yaramaktadır. Olayı şöyle özetlemek gerekirse netten bir kaynak buldunuz ve bu kaynağı işlemek istiyorsunuz site sahibi bu şekilde bir telif bildirim butonu koyduysa bunlara dikkat etmemiz bizim için resmi nitelikli bir yerde bu kaynağın kullanması sonrasında tazminat vs durumlardan korur. Olayı üretici açısından düşünürsek ürettiğimiz ürünü bu şekilde sınıflandırarak sunduğumuzda tüketicilere bu ürünün lisansları tarafımıza aittir ve bu beyanda da belirttiğimiz şekilde kullanılmaması durumunda yasal haklarımızı kullanabiliriz anlamına gelmektedir.
Creative Commons sitesinin konuyla alakalı makalesinde olay şu şekilde özetlenmektedir;
Tüm Creative Commons lisansları ortak birçok önemli özelliğe sahiptir. Her lisans, yaratıcılara yardımcı olur — eğer bizim araçlarımızı kullanıyorlarsa onlara lisans veren diyoruz — en azından gayriticari çalışmalarının kopyalama, dağıtma, ve bazı kısımlarının kullanımlarınıa izin verirken diğer telif haklarını da korur. Her Creative Commons lisansı da lisans verenlere, hak ettikleri eserleri için kredi alma imkanı sağlar. Her Creative Commons lisansı dünyada geçerlidir ve (çünkü telif hakları üzerine inşa edilmişlerdir) geçerli telif hakkı süresince uygulanabilirdir. Bu ortak özellikler üstünde, lisans verenlerin eserlerinin nasıl kullanılacağı konusunda ek izinler sunma seçeneğini de verir.
Bir Creative Commons lisansörü lisansı seçerken bazı basit sorulara yanıt verir — ilk olarak, ticari kullanıma izin vermek istiyor muyum, ve ikinci olarak, eserimin kullanılarak yeni eserler yaratılmasını istiyor muyum? Eğer lisansör yeni eselerin yaratılmasına izin vermek istiyorsa, eseri kullanacak herhangi bir kişinin — biz bunlara lisans sahipleri diyoruz &mdash, bu yeni eserini de aynı lisans altında korunmasını isteyebilir. Biz bu fikre "AynıLisanslaPaylaş" diyoruz ve (eğer seçilirse) bu fikir dijital commonsın genişlemesini sağlayan mekanizmalardan biridir. AynıLisanslaPaylaş pek çoğu ücretsiz ve açık erişim olan yazılım projelerinde kullanılan GNU Genel Kamu Lisansından esinlenmiştir.
Lisanslarımız adil anlaşma gibi hukuk kuralları ile sağlanan ayrıcalık ve kısıtlamaların sağladığı haklarla sağlanan özgürlükleri etkilemez. Creative Commons lisansları kendi içinde açıkça tanımlanmamış olsa bile bir eserin lisans sahipleri tarafından kullanırken lisansörün kanunlarla edindiği haklardan da dolayı lisansörden izin gerektirir. Lisans sahipleri lisansöre atıfta bulunmalı, telif hakkı kurallarını eserin tüm kopyalarında bulundurmalı, eserin lisans sahibinin kopyalarına link vermelidir. Lisans sahipleri teknolojik olanakları kullanarak esere erişimi engelleyemez.
Gelelim söz konusu telif hakları ve özelliklerine
Atıf - CC BY
Atıf Lisansında ürettiğiniz ürünü kullanan kişilere orjinal eserden alıntı yaptıkları sürece, eserinizi dağıtma, karıştırma, ince ayar yapma, ya da üzerine çalışma haklarını verilmektedir. Bu web üzerinde de en çok kullanılan olaydır, özellikle çoğu sitede dikkatinizi çekmiştir kaynak gösterilerek yayınlanabilir olayı. Bu lisans ile ürünün mümkün olduğu kadar çok kullanılması ve yayılması sağlanır.
Atıf - Aynı Lisansla Paylaş - CC BY-SA
Atıf veAynı Lisansla Paylaş lisansında lisans ürünü kullanan kişilere kendi ürünlerini de aynı lisanla lisansladıkları sürece, karıştırma, ince ayar yapma, ve üzerine çalışma hakkı verir. Yani bu telife sahip bir ürünü kullanarak bizlerde yeni bir ürün elde ettiysek ondaki gibi lisansa sahip olarak ürünümüzü paylaşmamız gerektiğini belirten lisanstır.
Ben atıf yapılarak paylaşılan bir eseri çalışmamda kullandıktan sonra yeni ürettiğim eserimi kopyalanamaz şeklinde kullanamam anlamına gelmektedir.
Atıf - Türetilemez - CC BY-ND
Atıf - Türetilemez lisansı ile size atıf yapıldığı sürece, eserin değiştirilmeden ticari ya da gayri-ticari dağıtım hakkını verir. Bu telif olayını bildirmek gerekirse atıf yapacak ama ürünü kullanarak yani değiştirerek yeni ürün elde etmeyecektir denmek istiyor. Ürünü olduğu gibi atıf yaparak sahibinin üretiminin aslına sahip olarak kullan demek oluyor.
Atıf - Türetilemez lisansı ile size atıf yapıldığı sürece, eserin değiştirilmeden ticari ya da gayri-ticari dağıtım hakkını verir. Bu telif olayını bildirmek gerekirse atıf yapacak ama ürünü kullanarak yani değiştirerek yeni ürün elde etmeyecektir denmek istiyor. Ürünü olduğu gibi atıf yaparak sahibinin üretiminin aslına sahip olarak kullan demek oluyor.
Atıf-Gayri Ticari-Aynı Lisansla Paylaş CC BY-NC-SA
Bu lisans diğerlerinin ticari olmayan amaçla eserinizi karıştırarak, ince ayar yaparak, ya da üzerine geliştirerek kendi eserlerinde kullanmasına izin verir ve kullanan eserin orjinal lisansının aynısı ile yeni ürünü lisanslamaladır.
Bu lisans diğerlerinin ticari olmayan amaçla eserinizi karıştırarak, ince ayar yaparak, ya da üzerine geliştirerek kendi eserlerinde kullanmasına izin verir ve kullanan eserin orjinal lisansının aynısı ile yeni ürünü lisanslamaladır.
Atıf-Gayri Ticari-Türetilemez CC BY-NC-ND
Bu lisan 6 lisansımız içinde en sınırlayıcı olandır. Eseriniz size alıntı vererek indirilebilir ya da paylaşılabilir ancak değiştirilemez ve ticari amaçla kullanılamaz.
